Lễ hội Hina Matsuri, còn được gọi là Lễ hội Búp bê Nhật Bản, là một sự kiện hàng năm được tổ chức vào ngày 3 tháng 3, nhằm tôn vinh các bé gái. Đây là một trong những nét văn hóa đặc trưng và độc đáo của cuộc sống Nhật Bản. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về ngày đặc biệt này nhé.

Lịch sử lễ hội Hina Matsuri

Lễ hội Hina Matsuri, hay còn được gọi là Lễ hội Búp bê Nhật Bản, có nguồn gốc từ thời kỳ Heian (794-1185), một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Nhật Bản. Trong thời kỳ này, tín ngưỡng về búp bê được hình thành và phát triển. Người Nhật tin rằng các con búp bê có khả năng xua đuổi linh hồn xấu xa, bảo vệ trẻ em khỏi tai ương và mang lại sự may mắn cho gia đình.

Ban đầu, truyền thống chơi búp bê trong ngày của bé gái được tổ chức vào ngày 3 tháng 3, dựa trên lịch Âm của Nhật Bản. Tuy nhiên, sau khi lịch Dương được áp dụng, ngày 3 tháng 3 cũng được chọn để tổ chức lễ hội này theo lịch Dương.

Lễ hội Hina Matsuri được gọi bằng tên gọi khác là “Momo no sekku” (桃の節句), có nghĩa là Lễ hội hoa đào. Đầu tháng 3 là thời điểm hoa đào nở rộ khắp Nhật Bản, và hoa đào được xem là biểu tượng của sự tươi mới, tinh khôi và may mắn. Vì vậy, việc chọn ngày 3 tháng 3 để tổ chức lễ hội cũng mang ý nghĩa kết hợp với việc tưởng nhớ và tôn vinh vẻ đẹp của hoa đào.

Trong lịch sử, Lễ hội Hina Matsuri đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống người Nhật. Ban đầu, chỉ những gia đình quý tộc và địa vị cao mới có thể tham gia lễ hội này. Tuy nhiên, sau khi Nhật Bản trở thành một xã hội dân chủ hóa, lễ hội đã trở nên phổ biến hơn và mọi người có thể tham gia.

Trong ngày lễ, các gia đình có con gái sẽ trang trí một tủ đặc biệt gọi là “hinadan” hoặc “hinakazari”. Tủ này được bố trí với các búp bê đại diện cho Hoàng đế, Hoàng hậu và các quý tộc trong cung đình. Các búp bê thường được làm thủ công tinh xảo từ gỗ, sứ và vải. Ngoài các búp bê, tủ còn được trang trí với đồ nội thất, đồ trang sức và đồ ăn, tạo nên một cảnh quan tuyệt đẹp và trang trọng.

Trong quá trình chuẩn bị và tổ chức lễ hội, gia đình cũng chuẩn bị những món ăn truyền thống như “hishimochi” (loại bánh dẹp hình bầu dục), “hina-arare” (loại bánh mì hình hạt gạo) và “sakura mochi” (loại bánh ngọt được gói bằng lá hoa anh đào). Các món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn có ý nghĩa tượng trưng về sự phát đạt và bình an cho con cái.

Lễ hội Hina Matsuri không chỉ là một dịp để tôn vinh các bé gái, mà còn là cơ hội để gia đình sum họp, truyền dạy các giá trị truyền thống và tạo ra những kỷ niệm đáng nhớ. Lễ hội này đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản, đồng thời cũng là biểu tượng của sự kính trọng và yêu thương dành cho các con gái.

Ý nghĩa lễ hội Hina Matsuri

Lễ hội Hina Matsuri đã trở thành ngày đặc biệt, được dành riêng để cầu phúc, may mắn và sức khoẻ cho các bé gái trong gia đình. Nó là cơ hội để những bậc cha mẹ thể hiện tình yêu và mong ước một cuộc hôn nhân hạnh phúc cho con gái, cùng với hy vọng cho một cuộc sống gia đình sung túc.

Lễ hội cũng mang ý nghĩa của sự đoàn kết gia đình, khi cả gia đình cùng ra ngoài và tận hưởng không khí mùa xuân mới sắp về. Đây là thời điểm mà thiên nhiên bắt đầu tỉnh dậy, hoa đào nở rộ khắp nơi, tạo ra một không gian tươi mới và hân hoan.

Tổ chức Lễ hội Hina Matsuri không chỉ là một cách để tôn vinh các bé gái, mà còn là dịp để gia đình sum họp, thể hiện tình yêu và sự quan tâm đến nhau. Nó trở thành một nét văn hóa đặc trưng và quan trọng trong cuộc sống Nhật Bản, gắn kết các thế hệ và gửi gắm những ước mong tốt đẹp cho tương lai của con cháu.

Thời điểm bắt đầu trang trí búp bê Hina để chuẩn bị cho Hina Matsuri?

Thời điểm tốt nhất để bắt đầu trang trí búp bê Hina được cho là vào khoảng giữa tháng 2, khi chuyển mùa. Tuy nhiên, không có quy tắc cụ thể và thời gian trang trí có thể thay đổi. Tuyệt đối nên trang trí trước ngày lễ Hina Matsuri ít nhất một tuần.

Mặc dù không có quy định cụ thể về thời gian trưng bày búp bê Hina, nhưng các gia đình Nhật thường dọn dẹp sớm sau lễ hội. Điều này là vì búp bê Hina thay thế các bé gái trong việc hứng chịu tai vạ, và trưng bày lâu dài có thể không được coi là may mắn. Ngoài ra, việc trạng thái đám cưới của búp bê Hina được xem là biểu tượng hôn nhân. Do đó, để đảm bảo cô dâu có thể được rước sớm hoặc đúng thời hạn, người ta thường dọn dẹp nhanh chóng sau lễ hội.

Búp bê Hina

Búp bê Hina là những hiện vật vô cùng quý giá, được truyền tụng từ đời này sang đời khác qua nhiều thế hệ. Chúng được coi là biểu tượng của sự trang trọng và quan trọng trong Lễ hội Hina Matsuri. Những búp bê này được đặt trong căn phòng tốt đẹp nhất của gia đình trong vài ngày trong thời gian diễn ra lễ hội, và sau đó được bảo quản cẩn thận trong hộp cho đến Lễ hội Hina Matsuri của năm sau.

Trong các gia đình có điều kiện, cha mẹ thường mua tặng cho con gái mới sinh của họ một bộ búp bê Hina. Điều này thể hiện sự quan tâm và chuẩn bị cho ngày lễ Hina Matsuri trong tương lai. Búp bê Hina thường được chế tác tỉ mỉ từ các vật liệu như gỗ, sứ, vải và kim loại, với các chi tiết tinh xảo và đẹp mắt. Chúng được trang điểm và mặc những bộ trang phục truyền thống của cung đình, thể hiện sự lộng lẫy và quý phái.

Việc sở hữu một bộ búp bê Hina không chỉ mang ý nghĩa về sự kiêu sa và trang trọng, mà còn là cách thể hiện tình yêu và lòng quý trọng đối với truyền thống và gia đình. Búp bê Hina không chỉ là một đồ chơi đẹp mắt mà còn mang trong mình giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc của Nhật Bản.

Búp bê Hina được làm bằng cách nào?

Búp bê Hina được chế tác bằng gỗ hoặc rơm và được trang bị với những bộ kimono làm từ vải gấm hoặc lụa.

Có hai phương pháp chính để tạo ra búp bê Hina:

• Phương pháp Ishōgi (衣裳着): Đây là phương pháp truyền thống và phổ biến nhất tại Nhật Bản. Búp bê Hina được trang bị bộ kimono riêng biệt, sau đó mặc vào. Bộ kimono này thường được làm từ nhiều lớp vải, tạo nên vẻ đẹp lộng lẫy và tạo cảm giác chân thật cho búp bê Hina.
• Phương pháp Kimekomi (木目込み): Đây là phương pháp khác để làm búp bê Hina, trong đó bộ kimono được cắt thành các miếng nhỏ và chèn (hoặc dán) vào các rãnh trên thân búp bê. Búp bê Hina làm theo phương pháp Kimekomi thường có kích thước nhỏ hơn và biểu cảm gương mặt của chúng thường trẻ trung hơn.

Cả hai phương pháp đều đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế trong quá trình chế tác, từ việc chọn vật liệu, cắt may, trang trí và hoàn thiện chi tiết. Qua quy trình công phu này, búp bê Hina được tạo ra với sự tinh tế và đẹp mắt, thể hiện sự tôn trọng và yêu thương đối với truyền thống và nghệ thuật của Nhật Bản.

Các tầng trong bộ búp bê Hina đầy đủ

Một bộ búp bê Hina đầy đủ bao gồm ít nhất 15 búp bê được trang bị trong trang phục truyền thống, làm từ vải tơ tằm và được sắp xếp trên một kệ bảy tầng trải thảm đỏ. Dưới đó, có sọc cầu vòng để tạo điểm nhấn trang trọng. Bộ búp bê Hina này được đặt trong căn phòng đẹp nhất của gia đình trong một vài ngày trong kỳ lễ hội và sau đó được cất giữ cẩn thận trong hộp cho đến lễ hội năm sau.

Cụ thể, các tầng trong bộ búp bê Hina bao gồm:

• Tầng cao nhất và trên cùng được gọi là Dairibina (内裏様) hoặc Shinnō (親王), đại diện cho Thiên hoàng và Hoàng hậu. Thiên hoàng đứng bên trái với một thẻ bài trong tay phải và một thanh kiếm trong tay trái. Hoàng hậu đứng bên phải và cầm một chiếc quạt bằng cả hai tay. Phía sau hai vị vua và hoàng hậu là một bức bình phong được làm từ giấy vàng, và hai cây đèn đứng in hoa văn hai bên. Trước mặt Thiên hoàng và Hoàng hậu, có hai bình hoa cắm hoa đào và hai bệ đựng mochi – một loại bánh dày nhân ngọt truyền thống của Nhật làm từ bột gạo.
• Tầng thứ hai là Sannin Kanjo (三人官女), bao gồm ba con búp bê là cung nữ hầu rượu sake cho vua và hoàng hậu. Hai người ở hai bên đứng, và người ở giữa ngồi. Ở giữa ba người này, có hai tầng takatsuki – bàn đứng để đặt mochi hình tròn, với hai tầng màu trắng và hồng.
• Tầng thứ ba là Gonin Bayashi (五人囃子), bao gồm năm búp bê nhạc công nam. Ba người chơi trống, một người thổi sáo, và một người cầm quạt. Tất cả đều là những bé trai từ 12 tuổi đến 16 tuổi, vì vậy bạn có thể nhận ra gương mặt của các nhạc công có phần trẻ trung hơn so với các búp bê khác.
• Tầng thứ tư là Zuijin ((随身), chỉ có hai búp bê đại thần, với đại tướng quân ở bên trái. Cả hai đại thần, một già và một trẻ, có nhiệm vụ bảo vệ Thiên hoàng và Hoàng hậu khi ra ngoài. Cả hai đều cầm cung ở tay trái, tên ở tay phải và vác một túi đựng tên sau lưng.
• Tầng thứ năm là Shichō (仕丁), gồm ba búp bê là hộ vệ cho vua và hoàng hậu. Hai bên được trang trí bằng một chậu hoa đào và một chậu quất. Khuôn mặt của ba búp bê này được cho là đại diện cho ba cảm xúc chính của con người: “mặt cười”, “mặt khóc” và “mặt giận”. Nếu nhìn từ phía trước, ba người hầu sẽ cầm lần lượt một chiếc dù che nắng, một chiếc kệ để giày và một chiếc dù che mưa. Tuy nhiên, ở Kyoto và một số khu vực khác, ba người hầu thường cầm một cây chổi, một cái hốt rác và một cái cào.
• Các tầng thứ sáu và dưới cùng được sử dụng để trang trí nhiều vật dụng khác nhau như đồ nội thất nhỏ, công cụ và toa xe.

Bằng cách sắp xếp các búp bê và trang trí theo trật tự cụ thể này, bộ búp bê Hina tạo nên một cảnh quan đẹp mắt và trang trọng, thể hiện sự tôn trọng và yêu thương đối với truyền thống và nghệ thuật của Nhật Bản.

Các vật trang trí đi kèm

Ngoài các búp bê, một bộ búp bê Hina còn đi kèm với nhiều vật trang trí khác như lồng đèn, cỗ xe và các phụ kiện khác. Dưới đây là một số vật trang trí tiêu biểu mà bạn có thể thấy trên kệ trưng bày búp bê Hina:

• Himōsen (緋毛氈): Đây là tấm thảm đỏ được trải bên dưới các búp bê Hina. Màu đỏ tượng trưng cho sự sống và có tác dụng xua đuổi tà ma.
• Byōbu (屏風): Đây là bức bình phong đặt sau lưng của búp bê Thiên hoàng và Hoàng hậu. Thường có màu vàng, biểu trưng cho tương lai sáng rực của cả hai.
• Bonbori (ぼんぼり): Đây là giá đỡ nến có tay cầm dài đặt ở hai bên Thiên hoàng và Hoàng hậu.
• Sakura & Tachibana (桜・橘): Sakura là cây hoa anh đào, biểu trưng cho sự bình an và xua đuổi tà ma đối với bé gái. Tachibana là cây quýt Nhật, tượng trưng cho điềm lành và sự trường thọ.
• Hishi-mochi (菱餅): Đây là loại bánh nếp hình thoi có 3 tầng màu hồng, trắng và xanh lá. Màu hồng giúp xua đuổi tà ma, màu trắng tượng trưng cho sự thanh khiết, và màu xanh lá đại diện cho sức khỏe và sự trường thọ.
• Maru-mochi (丸餅): Đây là bánh nếp hình tròn có 2 tầng, với một bánh Mochi lớn màu trắng ở dưới và một bánh Mochi nhỏ màu hồng ở trên. Hai bánh Mochi này tượng trưng cho mặt trăng và mặt trời.
• Yomeiri Dōgu (嫁入り道具): Đây là bộ tư trang của Hoàng hậu, bao gồm các vật dụng như tủ quần áo, bàn trang điểm, và dụng cụ pha trà.
• Okoshiire Dōgu (お輿入れ道具): Đây là những chiếc kiệu dành cho tầng lớp quý tộc thời xưa.

Những vật trang trí này, mặc dù nhỏ nhưng được làm rất tinh xảo và công phu, thể hiện tài hoa và tận tâm của các nghệ nhân. Nếu bạn có cơ hội ngắm nhìn kệ búp bê Hina, hãy thưởng thức vẻ đẹp của những vật trang trí này.

Những tập tục trong ngày lễ Hina Matsuri

Trong ngày lễ Hina Matsuri, các bé gái thường được cha mẹ tổ chức buổi tiệc riêng. Đây là dịp để các bé mời bạn bè đến nhà thưởng thức các món ăn và bánh kẹo đặc trưng như bánh gạo hishimochi, xôi đỗ sekihan, rượu ngọt shirosake và các loại kẹo màu sắc phong phú. Các món ăn này thường được làm từ các loại lá cây có lợi cho sức khỏe và có màu sắc đa dạng như xanh, hồng và trắng, nhằm xua đuổi đi những bệnh tật.

Người Nhật còn thường ăn chirashizushi, một món cơm sushi được trang trí bằng nhiều nguyên liệu tươi ngon, bao gồm cả cá sống, và canh nghêu. Mảnh vỏ nghêu ghép lại cùng nhau trong canh tượng trưng cho cuộc sống hạnh phúc và hòa thuận.

Trong lễ hội này, người Nhật thường trang trí hoa đào, vì hoa đào tượng trưng cho cuộc sống hôn nhân hạnh phúc. Vì vậy, Hina Matsuri còn được gọi là Momo-no-sekku, tức Lễ hội hoa đào.

Ngày nay, vào mỗi dịp Hina Matsuri, các gia đình Nhật vẫn giữ truyền thống trang trí búp bê Hina. Những búp bê này thường là di sản gia đình được coi trọng, và khi cô dâu nhập gia đình chồng, cô thường mang theo như một bảo vật đại diện cho gia đình.

Ẩm thực trong Hina matsuri

Bánh gạo (hishi mochi)

Trong lễ hội Hina Matsuri, một trong những món ăn đặc biệt là bánh gạo hishi mochi hình thoi. Ban đầu, trong lễ hội “joushi”, bánh gạo được làm từ rau khúc tẻ và có thể ăn được, nhằm lấy sinh khí và xua đuổi tà ma. Sau đó, loại bánh gạo này đã trở thành bánh hishi mochi ba màu phổ biến ngày nay, với màu đỏ, trắng và xanh. Màu trắng là màu xuất hiện đầu tiên, tiếp sau đó là màu xanh. Tin rằng ăn loại bánh này mang lại sự phát đạt, và màu đỏ được thêm vào đại Minh Trị để biểu thị ý nghĩa bảo hộ.

Canh nghêu

Canh nghêu: Canh nghêu là một món ăn quan trọng trong Hina Matsuri. Nghêu tượng trưng cho sự hòa thuận và đồng lòng của một cặp vợ chồng hạnh phúc. Vỏ nghêu được giữ liền kề và không bị hỏng để thể hiện sự thống nhất và đoàn kết trong cuộc sống hôn nhân. Món canh nghêu này mang ý nghĩa may mắn và hạnh phúc cho cặp đôi và được coi là một phần quan trọng trong lễ hội Hina Matsuri.

Hina-arare

Hina-arare: Hina-arare là loại bánh kẹo ngọt đặc trưng của lễ hội Hina Matsuri. Mỗi màu sắc trong bốn màu đại diện cho bốn mùa: màu xanh tượng trưng cho mùa xuân, màu hồng tượng trưng cho mùa hè, màu vàng tượng trưng cho mùa thu, và màu trắng tượng trưng cho mùa đông. Hương vị của bánh cũng có sự khác biệt tùy theo vùng miền, với Kanto thường có hương vị ngọt, trong khi Kansai có xu hướng hơi mặn. Hina-arare mang ý nghĩa mang lại may mắn và tạo nên không khí lễ hội trong ngày Hina Matsuri.

Chirashi zushi

Chirashi Zushi là món ăn chính trong lễ hội Hina Matsuri. Chirashi Zushi được trang trí với các thành phần mang ý nghĩa may mắn và có màu sắc tươi sáng, tạo nên không khí lễ hội. Ví dụ, tôm tượng trưng cho tuổi thọ, củ sen tượng trưng cho triển vọng tương lai, và đậu tượng trưng cho sức khỏe và sự cần cù. Chirashi Zushi mang ý nghĩa đem lại niềm vui và may mắn trong ngày Hina Matsuri.

Rượu sake trắng

Rượu Sake trắng là một loại rượu sake có nồng độ cồn khoảng 9% và được ủ trong khoảng một tháng. Trong thời kỳ Edo, rượu Sake trắng trở thành một thức uống không thể thiếu trong lễ hội búp bê Hina Matsuri. Rượu Sake trắng mang ý nghĩa đồng hành và làm phần thưởng trong lễ hội này, tạo ra một không gian vui vẻ và hoan hỉ.

Xem thêm các bài viết khác TẠI ĐÂY!!!