Quốc phục Nhật: Vẻ đẹp cội nguồn của Kimono
12 Tháng Năm, 2023 2023-05-14 15:10Quốc phục Nhật: Vẻ đẹp cội nguồn của Kimono
Quốc phục nước xứ sở mặt trời mọc và những vẻ đẹp cội nguồn của nó sẽ được Tiengnhathigoi giải thích bạn nhé.
Định nghĩa
Kimono (Kanji: 着物; Kana: きもの; Hán Việt: “Trước vật”, nghĩa là “đồ để mặc”) hoặc còn được gọi là Wafuku (和服; わふく; Hán Việt: “Hòa phục”, nghĩa là “y phục Đại Hoà”), là một loại trang phục truyền thống của Nhật Bản. Kimono không chỉ đơn thuần là một trang phục truyền thống, mà còn được coi là một tác phẩm nghệ thuật trong văn hóa Nhật Bản.
Người Nhật đã sử dụng Kimono trong hàng trăm năm. Hiện nay, Kimono thường chỉ được mặc trong các dịp lễ tết. Phụ nữ Nhật thường mặc Kimono nhiều hơn nam giới, và chúng thường có màu sắc và hoa văn nổi bật. Nam giới thường chỉ mặc Kimono trong các dịp như lễ cưới và buổi lễ trà đạo, và Kimono dành cho nam giới thường không có hoa văn và có màu sắc tối hơn.
Ban đầu, từ “Kimono” là một thuật ngữ tiếng Nhật chỉ đơn giản là “quần áo”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, từ này đã được sử dụng để chỉ đến bộ trang phục truyền thống của Nhật Bản. Các bộ Kimono mà chúng ta biết ngày nay đã xuất hiện vào thời kỳ Heian (794 – 1192).
Ban đầu, từ “Kimono” là một thuật ngữ tiếng Nhật có nghĩa là “quần áo”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, từ này đã được sử dụng để chỉ đến bộ trang phục truyền thống của Nhật Bản. Các bộ Kimono mà chúng ta biết ngày nay đã xuất hiện vào thời kỳ Heian (794 – 1192).
Từ thời kỳ Nara (710 – 794), người Nhật thường mặc một bộ trang phục gồm phần trên và phần dưới (quần hoặc váy) tách rời hoặc một bộ trang phục liền. Tuy nhiên, trong triều đại Heian, một công nghệ mới để làm kimono đã được phát triển. Được biết đến như phương pháp “straight-line-cut” (cắt đường thẳng), phương pháp này yêu cầu cắt các mảnh vải theo đường thẳng và khâu chúng lại với nhau. Với công nghệ này, người làm kimono không còn phải quan tâm đến hình dáng của cơ thể người mặc. Thực tế, kimono phát triển từ trang phục thời nhà Đường ở Trung Quốc. Trong thời kỳ Nara tại Nhật Bản, Nhật Bản đã nhiều lần cử sứ giả sang Trung Quốc để tìm hiểu văn hóa Trung Quốc một cách toàn diện, bao gồm cả trang phục. Vì vậy, Nhật Bản đã mô phỏng trang phục của các triều đại nhà Tùy và nhà Đường và tạo ra những bộ kimono.
Ban đầu, “Kimono” là một thuật ngữ tiếng Nhật mang nghĩa là “quần áo”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, từ này đã được sử dụng để chỉ đến bộ trang phục truyền thống của Nhật Bản. Các bộ Kimono mà chúng ta biết ngày nay đã xuất hiện vào thời kỳ Heian (794 – 1192).
Trước thời kỳ Heian, từ thời kỳ Nara (710 – 794), người Nhật thường mặc một bộ trang phục gồm phần trên và phần dưới (quần hoặc váy) tách rời hoặc một bộ trang phục liền. Tuy nhiên, trong triều đại Heian, một công nghệ mới để làm kimono đã được phát triển. Được biết đến như phương pháp “straight-line-cut” (cắt đường thẳng), phương pháp này yêu cầu cắt các mảnh vải theo đường thẳng và khâu chúng lại với nhau. Với công nghệ này, người làm kimono không còn phải quan tâm đến hình dáng của cơ thể người mặc.
Thật sự, kimono đã phát triển từ trang phục thời nhà Đường ở Trung Quốc. Trong thời kỳ Nara tại Nhật Bản, Nhật Bản đã nhiều lần cử sứ giả sang Trung Quốc để tìm hiểu văn hóa Trung Quốc một cách toàn diện, bao gồm cả trang phục. Vì vậy, Nhật Bản đã mô phỏng trang phục của các triều đại nhà Tùy và nhà Đường và tạo ra những bộ kimono.
Những bộ “kimono straight-line-cut” mang lại rất nhiều lợi thế. Chúng dễ dàng gấp gọn và phù hợp với mọi thời tiết. Chúng cũng có thể được mặc bên trong để giữ ấm trong mùa đông, trong khi các kimono làm từ vải mát như lanh lại thích hợp cho mùa hè. Những ưu điểm này đã khiến kimono trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Nhật.
Theo thời gian, kimono đã trở thành một mảng thời trang, và người Nhật bắt đầu quan tâm đến việc phối hợp các bộ kimono, phát triển một sự nhạy cao hơn đối với màu sắc. Phong cách kết hợp màu sắc đã thể hiện mùa hoặc địa vị chính trị của người mặc.
Trong thời kỳ Kamakura (1192 – 1338) và thời kỳ Muromachi (1338 – 1573), cả nam lẫn nữ đều mặc những bộ kimono đầy màu sắc. Các chiến binh mặc kimono với màu sắc tượng trưng cho nhà lãnh đạo của họ. Đôi khi, chiến trường trở nên sặc sỡ như một buổi trình diễn thời trang.
Trong thời kỳ Edo (1603 – 1868), tộc chiến binh Tokugawa thống trị khắp Nhật Bản. Đất nước được chia thành các vùng đất phong kiến do các lãnh chúa thống trị. Các samurai từng vùng đất được nhận biết thông qua màu sắc và kiểu dáng của đồng phục. Bộ trang phục của họ bao gồm ba phần: kimono, bộ áo không tay mặc ngoài kimono (kamishimo) và quần giống váy xẻ (hakama). Kamishimo làm bằng vải lanh, được làm cứng để làm nổi bật phần vai. Do nhu cầu làm y phục samurai ngày càng tăng, tay nghề của những nghệ nhân kimono ngày càng cao và kimono dần trở thành một hình thức nghệ thuật. Kimono trở nên có giá trị hơn và các bậc cha mẹ truyền lại cho con cái như một di sản gia đình.
Trong thời kỳ Minh Trị (1868 – 1912), Nhật Bản bị ảnh hưởng mạnh bởi văn hóa nước ngoài. Chính phủ khuyến khích người dân chấp nhận trang phục và tập quán phương Tây. Các nhân viên chính phủ và quân đội bị buộc phải mặc trang phục phương Tây trong các sự kiện quan trọng của chính quyền (luật này đã không còn hiệu lực nữa). Đối với các quý tộc, khi mặc kimono tham gia các sự kiện trọng đại, kimono thường được trang trí thêm huy hiệu gia tộc để nhận diện gia phả của người mặc.
Ngày nay, người Nhật hiếm khi mặc kimono trong cuộc sống hàng ngày. Họ giữ chúng cho các dịp đặc biệt như đám cưới, đám tang, tiệc trà hoặc các sự kiện đặc biệt khác như lễ hội mùa hè.
Các loại Kimono và kiểu dáng
Trang phục kimono dành cho phụ nữ có nhiều loại khác nhau, và mỗi loại có đặc điểm riêng:
- Furisode: Dành cho thiếu nữ chưa lập gia đình, với ống tay áo dài và rộng. Furisode thường có màu sắc tươi tắn và hoa văn trang trí phức tạp trên vải lụa cao cấp, được dệt thủ công.
- Tomesode: Là loại kimono trang trọng dành cho phụ nữ đã kết hôn. Tomesode có ống tay áo ngắn và màu chủ đạo truyền thống là đen. Phần vạt áo dưới thường có một số hoa văn đơn giản và màu sắc trang nhã. Tomesode đen thường được thêu phù hiệu gia tộc và mặc trong các sự kiện quan trọng như đám cưới trong gia đình.
- Hōmongi: Phù hợp cho mọi đối tượng phụ nữ, nhưng thông dụng nhất là phụ nữ đã kết hôn. Hōmongi thường được mặc trong các buổi tiệc trà, gặp gỡ gia đình hoặc các cuộc viếng thăm theo nghi thức. Màu sắc của Hōmongi trang nhã và có hoạ tiết trang trí trên khắp mặt vải, tuy nhiên, mật độ hoa văn không cao bằng Furisode.
- Tsukesage: Được mặc trong các buổi tiệc, tiệc trà, cắm hoa và đám cưới của bạn bè. Tsukesage thường có hoa văn chạy dọc theo thân và lưng áo, họa tiết trên áo sáng và nổi rõ.
- Komon: Thích hợp cho các dịp bình thường, Komon được trang trí toàn bộ bằng các họa tiết nhỏ nhẹ nhàng.
- Tsumugi: Cũng mặc trong các dịp bình thường nhưng có các họa tiết sáng và rõ ràng hơn.
- Yukata: Đây là loại kimono thông thường được mặc trong mùa hè. Yukata thường được làm bằng vải cotton, có tay áo ngắn. Nó cũng thường được mặc khi đi vào các quán trọ truyền thống ở Nhật Bản.
- Shiromuku: Đây là bộ trang phục trắng dành cho cô dâu trong đám cưới, có phần đuôi áo dài và tròn. Màu trắng tượng trưng cho sự khởi đầu của một chuyến đi mới. Shiromuku thường đi kèm băng vải trắng trên đầu có tên là tsunokakushi. • Jūnihitoe: tức “mười hai lớp áo” – là loại trang phục dành riêng cho phụ nữ hoàng gia và quý tộc Nhật Bản vào thời Heian. Trên thực tế, số lượng của những lớp áo trong bộ trang phục này chỉ mang tính tương đối, gồm một số loại áo kiểu kimono khác nhau.
Chất liệu của Kimono cũng được phân biệt theo các mùa trong năm:
- Từ tháng 1 đến tháng 5: Trong thời tiết lạnh, Kimono thường được làm từ vải lót dày bên trong, mang màu sắc ấm áp.
- Từ tháng 6 đến tháng 9: Vì thời tiết mùa hè nóng, Kimono được sử dụng mà không có lớp vải lót, mang màu sắc dịu mát (được gọi là “hitoe”). Trong những ngày nắng nóng nhất trong năm, Kimono thường được làm từ vải mỏng và mát nhất có thể. Kimono dành cho nam giới thường không có hoa văn, mang màu sắc tối và thường có in huy hiệu của gia đình. Màu sắc truyền thống trang trọng nhất trong nam kimono là màu đen.
Cách may và sản xuất
Cách may một bộ Kimono cho nữ khá đơn giản với việc sử dụng 8 mảnh vải. Mảnh vải này có chiều dài khoảng 12-13m và rộng 36-40cm. Chúng được cắt thành 8 mảnh (5 mảnh cho Kimono nam). Sau đó, các mảnh vải này được khâu thủ công lại với nhau để tạo ra hình dáng cơ bản của Kimono. Mọi đường may đều dựa trên đường thẳng và không có phần nào bị bỏ đi. Thông thường, loại vải sử dụng là lụa, như Yukata (Kimono thường dùng trong mùa hè), được làm từ vải cotton.
Kimono có thể có màu sắc thông qua hai phương pháp: vải được dệt từ sợi chỉ có màu sắc khác nhau hoặc vải được nhuộm màu. Ví dụ về loại vải được dệt bằng chỉ màu là Oshima-tsumugi, sản xuất trên đảo Amami-Oshima ở phía nam Kyushu. Loại vải này có độ bền cao và bề mặt bóng. Một ví dụ khác là Yuki-tsumugi, sản xuất tại thành phố Yuki, tỉnh Ibaraki. Loại vải này có độ bền đến mức vẫn tồn tại sau hơn 300 năm.
Việc nhuộm Kimono bắt đầu với việc sử dụng vải dệt màu trắng, sau đó sẽ được vẽ hoặc thêu các họa tiết lên đó. Kỹ thuật này tạo ra những loại vải có nhiều màu sắc. Ví dụ về phương pháp nhuộm là Kyo-yuzen, sản xuất ở Kyoto và được nhận biết bởi tính tỉ mỉ và sự phóng khoáng trong màu sắc. Một ví dụ khác là Kaga-yuzen, sản xuất tại thành phố Kanazawa. Kaga-yuzen được nhận biết bởi hình ảnh thiên nhiên thực tế.
Lợi thế của vải dệt bằng chỉ màu là màu sắc đều trên cả hai mặt của vải. Vì vậy, nếu mặt trước của vải bị bạc màu, có thể lật sang mặt phía sau để sử dụng. Lợi thế của vải nhuộm là nếu màu sắc phai, có thể dễ dàng nhuộm lại màu mới.
Cách buộc taiko-musubi và darari-musubiCửa hàng kimono và phụ kiện trưng bày ở Nhật Bản. Khi mặc kimono, trước tiên phải mặc juban, một áo lót để bảo vệ kimono khỏi bẩn. Sau đó, cuốn mảnh vải bên phải vào trước và mảnh vải bên trái vào sau, và thắt lại bằng thắt lưng obi làm bằng lụa. Nếu cuốn mảnh vải bên trái vào trước, đó thường là dấu hiệu của việc đi dự tang lễ. Việc mặc kimono mất rất nhiều thời gian và thường không thể tự làm. Người mặc kimono phải đi guốc gỗ và mang tất bít màu trắng, được gọi là tabi.
Một phụ kiện không thể thiếu để nhận diện kimono và là niềm tự hào của các nghệ nhân trang phục Nhật Bản là obi, chiếc khăn thắt lưng. Obi được sử dụng để cố định nếp áo và là điểm nhấn trang trí cho kimono. Ngoài ra, obi còn thể hiện thành phần xã hội. Một chiếc obi thông thường có chiều dài khoảng 4,2m và rộng 30cm, được làm bằng lụa và trang trí bằng hoa văn dệt thủ công tinh xảo và phức tạp. Có hai loại obi phổ biến là fukuro-obi (chỉ trang trí một mặt) và nagoya-obi (ở giữa hẹp hơn để dễ dàng buộc quanh người). Một số loại obi như nishiki-obi được sản xuất ở Kyoto và hakata-kenjo được làm ở quận Fukuoka được đánh giá cao về màu sắc phóng khoáng như vàng hoặc bạc.
Người Nhật có hơn 100 cách buộc obi. Các kiểu buộc thường phản ánh sự vật trong thiên nhiên. Một kiểu buộc obi phổ biến và được ưa chuộng nhất là taiko-musubi, được buộc ở phía sau và có dáng dấp đơn giản giống một chiếc trống. Taiko-musubi không kén chọn tuổi tác và có thể kết hợp với bất kỳ loại kimono nào. Taiko-musubi trở nên phổ biến từ cuối thời kỳ Edo, do các geisha nghĩ ra vào thế kỷ XIX.
Khi taiko-musubi xuất hiện trên màn ảnh, quan điểm về obi đã thay đổi. Obi không chỉ còn là một công cụ để giữ kimono vào chỗ và đảm bảo mặt trước kín đáo, mà còn trở thành một yếu tố quan trọng để tăng thêm vẻ đẹp cho trang phục. Sự ra đời của taiko-musubi đã khơi dậy sự sáng tạo và tạo động lực cho việc phát triển các kiểu nơ khác.
Ngoài taiko-musubi, còn có nhiều kiểu buộc obi khác như bunko-musubi, có hình dạng giống một chiếc bướm đang rủ cánh; tateyanoji-musubi, với một chiếc nơ lớn được buộc nghiêng một góc 45% (thường được sử dụng với trang phục furisode cho các thiếu nữ); darari-musubi, có hình dạng hai tấm lụa dài vắt chéo sau lưng, thường được dành cho các maiko (geisha thực tập).
Trong triều đại Meiji, người ta bắt đầu sử dụng các phụ kiện obi-age và obi-jime với obi. Obi-age giữ mảnh vải đệm để tạo nên nơ ở vị trí chính xác, trong khi obi-jime được sử dụng để giữ obi ở đúng vị trí. Việc kết hợp các phụ kiện này với những màu sắc khác nhau trở thành một cách để người ta thể hiện gu thẩm mỹ của mình.
Phụ kiện đi kèm
Các vật dụng khác cần thiết khi mặc kimono bao gồm han’eri, một mảnh vải cổ áo, và tabi, đôi tất xỏ ngón đi cùng với dép zori. Những vật dụng này thường có màu trắng hoàn toàn để làm nổi bật màu sắc của kimono.
Phụ nữ khi mặc kimono thường mang theo một cây dù trúc truyền thống. Còn đàn ông thường mặc kimono kèm theo hakama, một loại phụ kiện giống nửa quần nửa váy được mặc ở phía dưới kimono, và haori, một áo khoác ngoài có vạt ngắn đến hông hoặc đùi, tay áo rộng.
Một cửa hàng bán kimono cũ là nơi mà bạn có thể tìm thấy các bộ kimono với giá phải chăng hơn. Một bộ kimono phụ nữ hoàn chỉnh có thể có giá vượt quá 10.000 USD.[1] Nó bao gồm kimono, áo lót, thắt lưng obi, dây cột và các phụ kiện khác như tất, guốc gỗ tabi. Tổng giá trị của một bộ kimono đầy đủ có thể vượt qua 20.000 USD. Đặc biệt, một chiếc obi đơn có thể có giá vài nghìn USD. Tuy nhiên, đối với hầu hết những người yêu thích kimono hoặc những người làm công việc truyền thống, việc sở hữu một bộ kimono không đòi hỏi chi phí cao như vậy. Một số người tự may kimono và áo lót theo mẫu chuẩn hoặc sử dụng lại các bộ kimono cũ. Họ có thể sử dụng các loại vải sợi rẻ hơn và dệt bằng máy thay thế cho lụa dệt và nhuộm thủ công truyền thống. Trên thị trường Nhật Bản, cửa hàng bán kimono cũ phát triển mạnh. Các bộ kimono cũ này có giá thấp hơn, chỉ khoảng 6 USD. Tuy nhiên, obi dành cho phụ nữ vẫn là những món đắt nhất. Dù có obi đơn giản hoặc không hoạ tiết chỉ có giá khoảng 18 USD, nhưng obi đã qua sử dụng với hoa văn có thể lên đến hàng trăm USD vì việc sản xuất chúng đòi hỏi sự khéo léo của những thợ thủ công giàu kinh nghiệm. Obi dành cho nam cũng có xu hướng rẻ hơn, kể cả khi được làm từ lụa, vì chúng có kích thước ngắn hơn và ít hoạ tiết hơn so với obi của phụ nữ.
Dịp lễ mặc quốc phục
Người Nhật rất nhạy bén với thời tiết và luôn lựa chọn quần áo phù hợp. Họ cũng quan tâm đến các giai đoạn trong cuộc đời và thay đổi trang phục để phù hợp với thời tiết và sự kiện.
Trong vòng khoảng 30 – 100 ngày sau khi đứa trẻ được sinh ra, cha mẹ, anh chị em và ông bà đến miếu thờ cùng nhau để thông báo về sự ra đời của đứa trẻ. Trong dịp này, đứa trẻ được mặc bộ Kimono trắng bên trong. Bên ngoài, con gái mặc một bộ Kimono nhuộm yuzen, trong khi con trai mặc một bộ Kimono đen với huy hiệu gia tộc.
Một sự kiện quan trọng khác trong cuộc đời trẻ em là lễ hội Shichi-go-san được tổ chức vào tháng 11. Vào ngày này, cha mẹ dẫn con trai 5 tuổi và con gái 7 hoặc 3 tuổi tới miếu thờ địa phương để cảm ơn thần linh đã giữ cho con khỏe mạnh và trưởng thành. Trẻ em cũng được mặc Kimono trong dịp này.
Ở tuổi 20, người trẻ kỷ niệm lễ trưởng thành bằng cách đến miếu thờ vào ngày thứ hai thứ hai của tháng 1. Trong dịp này, các cô gái mặc Furisode và các chàng trai mặc Haori và Hakama với huy hiệu gia tộc.
Dù là sự kiện nào, người Nhật luôn xem xét yếu tố thời tiết trước khi quyết định mặc bộ Kimono nào. Các màu sáng như xanh sáng phù hợp với mùa xuân, trong khi màu mát như tím nhạt hoặc xanh đen phù hợp cho mùa hè. Màu sắc mùa thu thường được lựa chọn để tương phản với màu lá rụng, trong khi mùa đông thích hợp với màu mạnh mẽ như đen và đỏ.
Vào mùa hè, người Nhật thích xem pháo hoa và tham gia các lễ hội mùa hè. Trong những dịp này, họ thường mặc yukata. Trước đây, người Nhật thường mặc yukata sau khi tắm, nhưng bây giờ nó đã trở thành trang phục mùa hè.
